Gabayadan la isugu jawaabay waxaa billaabay 1979kii nin la yidhaahdo Cali Banfis oo Isaaq ah.  Wuxuu gabayada badankooda ula jeeday dawladii Maxamed Siyaad, wuuse marin habaabay maxaa yeelay rag dawladaba mucaarad ku ahaa oo aad iyo aad isaga uga culus: magac, murti, iyo macnaba oo uu ka mid yahay Cabdullahi Dhoodaan loogana bartay inay ka gabyaan qaddiyado sare oo Soomaali u dheexeeya danna u wada ah, qabyaaladda foosha xun ee Cali Banfis iyo kuwa asaagii ah ay faafiyaana dhagaha ka furaystay ayuu ku af-lagaadeeyey.

Gabayga Cabdulloahi Dhoodaan ee Garnaqsi la yidhaahdo oo gabayada ay Soomaalidu tirisay kuwa ugu murti badan uguna qodoba culus ku jira ayuu is yidhi ka jawaab.  Cabdullaahi Dhoodaan gabaygan Isaaq kuma uusan xusin, masoo qaadin magacooda, ulamana jeedin wuxuu kula garramayey Maxamed Siyaad. 

Maxamed Siyaad iyo Dhoodaan waa laba nin oo Soomaaliyeed oo reer ahaana Daarood wada ah.  Hadday garramaan iyo haddii ay is gardaraystaanba Cali Banfis wax door ah oo uu ku leeyahay doodaa majiro.  Daaco qudhun uu caloosha ka huuray kolkii uu dhawr galaan oo khamro ah isdhaafiyey, edeb darro iyo aqoon xumo ayaa ka hadlisay.  Ninka la yidhaahdo Maxamed Sheekh Axmed Oogle oo ku magac dheer Makayte isagoo la yaaban Cali iyo duulduul badnaantiisa waa kii lahaa:

-     Orgiyahow adoo waalidii, alamba duulaaya

-     Aar miciyo dhaadheer adaa, galay afkiisiiye

-     Adhaxdiyo hadduu kaaga dagay, oofta feedhaha e

-     Haddaad ee’ataan sida riyaha, kaa aqbali maayo

Mar kalena isagoo la yaaban itaal gaabnida iyo garasho hoosida Cali Banfis waa kii Makayte lahaa:

-     Aqli iyo aqoonxumo darteed, inamadii heesay

-     Ee or iyo jiib lama filaan, uunka maqashiiyey

-     Misna oobarayn kale galow, laydinku ogaaye

-     Inyar iyo in badan toona, khayr laydin ka idleeye

-     Abdayahay adduun laga gudbaad, idinku joogtaane

Yuusuf Colaad oo isna laba gabay ugu jawaabay Banfis oo aad ula yaaban bal ha gabyo hadduu rabee waxa uu Dhoodaan afka lucluca ah ula gaadhay ama uu gabay uusan jawaabtiisa lahayn, karinna ka jawaab ugu dheelalaabay waa kii gawriyey Banfis ee lahaa:

         -     Dhoodaan Duquu la hadlayey iyo, wuxuu dareemaayey

         -     Dana sheegadkoodii adoon, lagu dubaaqaynin

         -     Bal inaad Doxore waalan tahay, waxaa daliilkeed ah

         -     Meel aan laguu diranin yaad, soo dafleedahaye

Cali kaligii mucaarad kuma ahayn dawladii Maxamed Siyaad.  Rag badan oo maanso ruugyo ah ayaa had iyo jeer gabayo iyo geeraaro mucaarad ah ku haalufayn jiray dawlada.  Laakiin raggaasi waxay ahaayeen rag yaqaana gabayga iyo qodobadiisa, xilliga ay haboon tahay in la tiriyo, cidda ay tahay in loo tiriyo, iyo haddii gabay lagugu maago waqtiga ugu haboon ee ay tahay inaad ka jawaabto.

Cali Banfis ragga u jawaabay oo dhan waxay caddeeyeen daba-dhilifnimadiisa iyo inay Itoobiya ku adeegato, qaranka iyo midnimada ummadda Soomaaliyeedna uu lid ku yahay.  Raggaa waxaa hormuud ka ahaa Yuusuf Colaad oo in badan ku waaniyey Banfis inuu fidnada umadda Soomaaliyeed kala dhex baxo kalena saaro Siyaad Bare iyo qaranimada Soomaaliyeed siddiii ay Dharbaaxo Jin, Maxamuud Dheeg, Cabdille Raage, iyo Cali Cilmi Af-yaraba ugu waaniyeen Khaliif Sheekh Maxamuud oo isna isla xilliyadaa Itoobiya daba socday inuu fidnada daayo ummaddana uu qoys qoyska iyo qabyaalada ka dhaafo.  Cali Banfis iyo Khaliif Sheekhba rag wadaniyiin ah ayaa si sharaf leh u aamusiiyey.     

Guud ahaan, gabayada isu jawaabta ah ee Soomaalida dhexdeeda ku faafay kuwa ugu caansan waxaa ka mid ah Silsiladda Rayad.  Gabayadaas abwaanadii ka qayb qaatay ninba marbuu gabaygu usoo gali jiray marna wuu ka xidhmi jiray.  Marka uusan gabaygu usoo galin ninna iskama tirin jirin wax darooryan ah oon meelna haysan.  Waa kuu Qamaan Bulxan ku lahaa Maxamed Fiin oo uu tuhmayey inuu ku degdegay gabaygii uu tiriyey, Qamaan oo damacsanaa inuu Cali Dhuux meel cidla ah kaga soo hadho haddii Maxamed afkiisa ka adkaan lahaa waa kii lahaa:

           -     Hadalka waad gaftaye Maxamedow, kuuma soo geline

           -     Gam inaad tidhaahdaan damcoon, Cali garaaxaaye

           -     Naagtii ganbada taabatee gacanta, loo maydhay

           -     Ee galisay meeshii haddana, gabaygu sow ma aha?

Sidoo kale Salaan Carrabey Silsilada Rayad kuma jirin mana rabin inuu soo galo.  Wuxuu  u arkayey diradiraalaha Cali Dhuux inuusan mudnayn in waqti kaga baxo hase yeeshee markii Cali Dhuux qoyska Salaan gabay qadaf ah u mariyey ayuu Salaan soo galay oo tiriyey gabaygiisii ahaa Haadaaqsi.  Cali-dhuux tixda uu yidhi ee Salaan ku kaliftay inuu soo galo taxanta waxay ahayd:

           -    Nimankaan haraadkiyo aqoon, Hawdka mariddiisa

           -     Kolay Habar Jecliyo Ciise tahay, waw handanayaane

           -     Nin waliba hadhuub buu toshiyo, haamo gooniya e

           -     Haweenkuna hadday doonayaan, inay hidiidaane

Haddaba haddii uu ninku gabayaa macno leh yahay waa inuu u miidaan dayaa gabaygiisa si uusan dhibaato usoo jiidan.  Banfis intaa wuu garan waayey, wuxuu soo dhoofiyey dhawr gabay.  Waxaa kolka u jawaabay rag dhawr ah oo iyagoon is ogayn midba saacaduu maqlay gabayadiisa jawaab degdeg ah ka bixiyey.  Nimankaa kuwa aan gabayadooda aragnay waxaa ka mid ah Xasan Garabey oo aan inyar uun ka helay, Yuusuf Colaad, Makayte, iyo Cumar Fakad oo aad gabayadooda kor ka dooran karto.  Waxaa ragga silsiladdan soo galay ka mid ahaa Maxamuud Maxamed Fidhin, Axmed Nuur, Maxamed-daahir Xasan iyo kuwo kale.  Dhinaca Isaaqa waxaa gabyey ilaa saddex nin:  Cali Banfis, Bashiir Ismaaciil, iyo Muxumed Dheeg, Qaasim, Caynab iyo kuwo kale.  Iisoo dir haddaad gabayadooda wax ka hayso.

Dhoodaan wuxuu u arkayey Cali Banfis wax ay isaga daadsan tahay oo dayeysan sidaa daraadeed ma xaalaynin warkiisa.  Waxaad moodaa inuu raacay falsafadii Maxamed Cumar Dage ee ahayd:

-     Afka nin isku weynaynayoo war iga doonayaa

-     Oon waalidkii ila sinayn, sii wadwadi maayo

-     Wacadkii Illaah baan maroo, waafiyeyn mahayo

Waa tii uu Quule Indhoole ku yidhi.

Silsilada magac uma bixinin nimankii isagu jawaabay sidaa daraadeed doollo.com ayaa si ku meel gaadh ah ugu wanqalay oo ugu yeedhay Olol Reema.  Olol Reema waxaa la yidhaa gabayga Makayte isagaanan ugu magac darray.

Haddii aad og tahay rag kale oo ka qeyb qaatay taxantan nala soo socodsii.

Banfis I

Banfis II

Yuusuf Colaad I

Yuusuf Colaad II

MakayteI

Makayte II

Makayte III

Fakad I

Fakad II

Fakad III